Cao Bằng: Phong tục "Pây tái" độc đáo của người Tày, Nùng dịp Tết và Rằm tháng 7

Với đồng bào người Tày, Nùng - những ngày Tết Nguyên đán là dịp con cái thực hiện lễ, nghĩa với cha mẹ, tổ tiên. Một năm, người Tày, Nùng có 2 ngày thực hiện tục “pây tái” vào ngày mùng 2 Tết và ngày rằm tháng Bảy. Tục “pây tái” là bổn phận của những người phụ nữ Tày, Nùng sau khi đi lấy chồng.

Nguồn gốc phong tục "Pây tái" ngày Tết của người Tày, Nùng

Ngày xưa, do vùng Cao Bằng, Lạng Sơn và một số tỉnh giáp biên phía Bắc có địa hình đồi núi trùng điệp, giao thông cách trở, còn nhiều thiếu thốn. Từ bên nhà chồng về nhà bố mẹ vợ có khi phải đi bộ trên chục cây số đường đồi núi. Vì vậy ngay từ sáng sớm Mùng 2 Tết, người phụ nữ đã cùng chồng chuẩn bị quà để “pây tái” bên nhà ngoại.

"Pây tái" nghĩa là "đi sang nhà bên ngoại", những ý nghĩa của cụm từ "pây tái" còn nhiều hơn những gì có thể dịch ra bằng tiếng Việt.

Quà “pây tái” gồm: con gà trống thiến (hoặc cân thịt heo), bánh khảo, 2 cặp bánh chưng và cặp rượu do nhà nấu. Nếu cặp vợ chồng nào kinh tế khá hơn chút thì mua thêm gói kẹo, cân trà và gói bột ngọt. Khi đã chuẩn bị đầy đủ, đôi vợ chồng quảy gánh quà để về ngoại cùng với con cái nếu có.

Ngày nay, giao thông không còn khó khăn như trước, phương tiện đi lại ở vùng quê không còn thiếu. Tuy nhiên với người Tày, Nùng dù sống ở bất cứ nơi đâu trên dải đất hình chữ S cũng không thể quên tục “pây tái” vì nó hàm chứa nhiều giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc. 

Phong tục "pây tái" ngày rằm tháng 7 (hay còn gọi là lễ Vu Lan theo người Kinh)

Trong tâm thức của người Việt Nam, lễ Vu Lan vào dịp rằm tháng 7, từ lâu đã thành hoạt động văn hóa tâm linh nói chung, văn hóa phật giáo nói riêng. Đây là dịp để nhắc nhở con cháu nhớ tới công ơn dưỡng dục sinh thành của cha mẹ, ông bà tổ tiên. Đồng thời tiếp cận được những ý nghĩa giáo dục đầy nhân bản của văn hóa Phật giáo, Từ, Bi, Hỷ, Xả. Cùng với ngày Vu Lan của người Kinh, Tết Rằm tháng bảy của người Tày, Nùng ở Cao Bằng ngoài ý nghĩa thờ cúng tổ tiên, cúng các vong hồn còn là dịp để gia đình, dòng họ sum họp, con cái thể hiện lòng biết ơn, tình cảm và lòng hiếu thuận đối với cha mẹ. Đặc biệt, với những phong tục chỉ có của người Tày, Nùng đã tạo nên sự khác biệt thú vị cho ngày lễ tại nơi rẻo cao này.

Theo phong tục truyền thống của dân tộc Tày, Nùng, lễ “Pây Tái” vào ngày rằm tháng bảy là bổn phận của những người phụ nữ sau khi đi lấy chồng

Sau 2 năm lập gia đình, đây là rằm tháng bảy âm lịch đầu tiên chị Lương Thị Bầu ở bản Pắc Rằng, xã Phúc Sen, huyện Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng cùng chồng và con trai về làm lễ “Pây Tái” với bố mẹ đẻ. Vào ngày rằm tháng Bảy, con gái, con rể, các cháu ngoại thường “Pây Tái” rất sớm với gánh đồ lễ nhỏ mang đến nhà ngoại, thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn cha mẹ, ông bà, tổ tiên bên ngoại. Món quà mang về thăm bố mẹ bên ngoại không thể thiếu một đến hai con vịt béo, một chai rượu nhỏ và đôi ba cặp bánh gai.

Người Tày, Nùng có câu: “Bươn Chiêng kin nựa Cáy, bươn Chất kin nựa Pết” (nghĩa là tết tháng Giêng ăn thịt gà, tết tháng Bảy ăn thịt vịt). Món ăn này cùng với bánh gai là 2 món ăn truyền thống không thể thiếu trong Rằm tháng Bảy. Theo truyền thuyết, con vịt được coi là con vật thiêng trong tâm linh của người Tày, Nùng, vì con vịt là vị sứ giả của mường trần gian với mường trời. Con vịt đó có công cõng gà trống vượt biển (khảm hải) đi cống sứ mường trời vào ngày rằm tháng Bảy hằng năm để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Theo phong tục truyền thống của dân tộc Tày, Nùng, lễ “Pây Tái” vào ngày rằm tháng bảy là bổn phận của những người phụ nữ sau khi đi lấy chồng. Sau một năm cùng chồng con chú tâm công việc làm ăn, quán xuyến hương khói, thờ phụng ông bà tổ tiên nhà chồng thì ngày rằm tháng 7 sẽ trở về thăm bố mẹ đẻ. Người con gái sau khi về thăm nhà sẽ cùng với mẹ của mình làm bánh gai, thịt vịt và chuẩn bị mâm cỗ cho người cha cúng gia tiên.

Đối với người dân tộc Tày, Nùng, ngày thường có thể mặc trang phục bình thường nhưng khi có lễ, Tết hoặc khi cúng giỗ, các thành viên trong gia đình phải mặc bộ quần áo chàm, là bộ đồ đặc trưng của dân tộc này. Nhất là trong những ngày lễ như rằm tháng bảy thì điều này càng thể hiện sự trang trọng của ngày lễ cũng như tấm lòng trân trọng với tổ tiên, ông bà và cha mẹ.

Qua thời gian, tục lệ ăn Tết Rằm tháng bảy của người Tày, Nùng Cao Bằng vẫn giữ nguyên được những nét truyền thống từ ngàn xưa. Dù cách làm, phong tục mỗi nơi, mỗi dân tộc khác nhau nhưng tấm lòng hiếu kính với cha mẹ, tổ tiên trong ngày rằm tháng bảy đều hàm chứa những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc

Theo VOV giao thông